Πολλά ονόματα πήρε στο πέρασμα των αιώνων αυτή η φημισμένη, περισσότερο για την στρατηγική της θέση και τις πανίσχυρες οχυρώσεις της παρά για τις ομορφιές της, πολιτεία που απλώνεται στη μέση της βόρειας παραλίας της Κρήτης.

Ηράκλειο, λιμάνι της Κνωσού, της Μινωϊκής θαλασσοκρατίας.
Κάστρο, στα χρόνια των Βυζαντινών.
Χεντέκ-Χάντακας, την εποχή των Σαρακηνών Κουρσάρων και των Βυζαντινών ελευθεριστών.
Ηράκλειο, ξανά στα νεότερα χρόνια και ως τις μέρες μας.

Ήταν ποτέ όμορφη αυτή η πολυώνυμη πολιτεία, που αποτελούσε επί αιώνες το μήλο της έριδος των κραταιών του μακρού μεσαίωνα και των νεοτέρων χρόνων της Ευρώπης και της Ανατολής: Ο σοφός, κορυφαίος κρητολόγος, Στυλιανός Αλεξίου, γράφει, σε μία αναφορά του στο μεσαιωνικό Μεγάλο Κάστρο: «Οι περιηγητές του παλιού καιρού, που έτυχε να περάσουν από το Κάστρο της Κρήτης, πριν από τριακόσια ή τετρακόσια χρόνια, δεν συμφωνούν μεταξύ τους για την ομορφιά της πολιτείας. Πολλοί απ'αυτούς γράφουν ότι το Κάστρο είναι ωραία και τερπνή πόλη, με μεγάλα αρχοντικά, με θαυμαστές εκκλησίες... άλλοι όμως γράφουν ότι μοιάζει με «κουρσεμένη πολιτεία γεμάτη χαλάσματα και σκουπίδια...» Αυτά βέβαια γράφονται και αναφέρονται στην Βενετοκρητική, περιστοιχισμένη από τάφρους, προμαχώνες και θεόρατα τείχη πολιτεία, την Κάντια του 1600 μα οι ίδιες διαφορές σε εντυπώσεις και απόψεις επισκεπτών της υπάρχουν και στους κατοπινούς αιώνες της.

Περιηγητές και... Πράκτορες ξένων Δυνάμεων, επισκέπτες του Μεγάλου Κάστρου στις αρχές του περασμένου 19ου αιώνα, μας πληροφορούν πως το Μεγάλο Κάστρο ήταν μία πόλη ευπρεπής, καθαρή, ευχάριστη παρά την μεσαιωνική της όψη «με τους σκολιούς και λαβυρινθώδεις δρόμους και τα αδιέξοδα, τα τσικμά σοκάκια των Τούρκων».